Als kinderombudsman van Metropool Amsterdam* wil Annemarie Tuzgöl-Broekhoven (57) dat kinderen meepraten, gelijke kansen krijgen en dat iedereen die een beslissing neemt over het leven van een kind, het belang van dat kind voorop zet. ‘Er is zoveel potentie dat niet gezien wordt.’
Annemarie heeft haar kantoor in Amsterdam-Oost, waar ze samen met haar team klachten onderzoekt, partijen bij elkaar zet en zelf onderzoek doet. Kinderen, jongeren, maar ook ouders en professionals kunnen haar benaderen als ze vastlopen bij de gemeente of problemen hebben met jeugdzorg, op school, met huisvesting of veiligheid. ‘Eigenlijk met alles waarmee je als kind zit.’
Wat is je drijfveer om dit werk te doen?
‘Dat ik de kansenongelijkheid onder kinderen wil verkleinen. In mijn vorige baan als plaatsvervangend rechter in jeugdzaken en projectleider bij de Nationale ombudsman en Kinderombudsman heb ik met eigen ogen veel schrijnende situaties gezien. Van kinderen die met hun ouders op straat kwamen te staan wegens huurschulden, tot kinderen in de asielnoodopvang die niet naar school gingen, in een sporthal sliepen, nauwelijks aten en ’s nachts niet konden slapen van alle geluiden. Dat komt binnen.
‘Ik hoop dat ik kinderen die niet gezien worden een stem kan geven, en ervoor kan zorgen dat hun leven net even wat beter wordt. Er is zoveel potentie dat niet gezien wordt, ook bij kinderen in kansarme wijken. Veel kinderen groeien op in omstandigheden waardoor ze hun talenten niet volledig kunnen benutten. Dat vind ik verdrietig.’
‘Ik ben zelf ben met een Turkse man getrouwd. Zijn vader was gastarbeider, zijn moeder analfabeet. Mijn man kon op de lagere school heel goed leren. Hij had daar een docent die zei: ‘deze jongen moet naar het gymnasium.’ Maar zijn ouders wisten helemaal niet wat een gymnasium was. Die docent heeft zich enorm ingespannen om mijn man op het Barlaeus (een gymnasium in Amsterdam, red.) te krijgen. En hij is gegaan, heeft zijn diploma gehaald en een medicijnenstudie afgerond. Als die leerkracht zich destijds niet had ingespannen, dan had mijn man misschien een ander leven gehad. En dan denk ik: ik gun zoveel andere kinderen ook iemand die ziet waarin kinderen floreren.’
Wat is het verschil tussen u en de Nationale Kinderombudsman?
‘De Nationale Kinderombudsman controleert of de overheid en andere instanties in Nederland zich houden aan het Kinderrechtenverdrag en geeft advies aan de rijksoverheid en grote uitvoeringsorganisaties, zoals de politie of de Belastingdienst. De grote steden, zoals Amsterdam,
Rotterdam en Den Haag hebben een eigen Ombudsman en Kinderombudsman. Ik ga dus over gemeentelijke instanties en organisaties die publieke gemeentelijke taken uitvoeren. En hoewel ik formeel niet bevoegd ben over bijvoorbeeld scholen, ga ik daar toch mee in gesprek met scholen, als ik zo een probleem van een kind kan oplossen. ‘We kijken steeds waar het probleem ligt en hoe we instanties het meest effectief kunnen beïnvloeden om dat probleem op te lossen. Dat kan door een gesprek, een brief, een bijeenkomst, een pilot of een klachtbehandeling met een oordeel. En gaat het om een structureel knelpunt dan kan het een onderzoeksrapport met aanbevelingen zijn.’
Wordt de stem van het kind in deze tijd goed gehoord?
‘Wat mij opvalt is dat er vaak óver kinderen wordt beslist en niet met kinderen wordt gesproken. Als er wél met een kind wordt gesproken, dan wordt er niet altijd voldoende gewicht aan de stem van het kind gegeven. Terwijl in artikel 3 van het Internationale Verdrag voor de Rechten van het Kind staat dat als je besluiten neemt die kinderen betreft, het belang van het kind voorop moet staan. ‘Een concreet voorbeeld: een woningcorporatie zet een moeder met haar twee kinderen uit hun huis, omdat die gefraudeerd heeft of overlast veroorzaakt. In principe is dat is rechtmatig, want het is volgens de wet. Maar is het ook redelijk en behoorlijk? Er slapen dan twee kinderen op straat, ondanks het uitgangspunt van de gemeente: geen kinderen op straat. Daarom is het de bedoeling dat de zij zoveel mogelijk naar oplossingen zoekt. Maar als ook de corporatie en de rechter de rechten van het kind bovenaan hadden gezet, en het toetsingskader ‘beste besluit voor het kind’* hadden gebruikt, dan was er vast en zeker een andere beslissing uitgekomen.’
Stel, ik ben een pleegkind en ik vind het niet fijn in mijn pleeggezin, of ik vind dat ik mijn ouders te weinig mag zien, en ik benader u. Wat gebeurt er dan in de praktijk?
‘Dan app of bel je mij, of je komt naar het spreekuur en vertel je wat er aan de hand is. Samen kijken we dan wat we kunnen doen om tot een oplossing te komen. Bijvoorbeeld met de pleegzorgbegeleider of pleegouders praten. Of met jeugdbescherming als die betrokken is. Bij structurele knelpunten zien we soms aanleiding voor nader onderzoek, bijvoorbeeld onderzoek naar hoe de gemeente klachten in het sociaal domein oppakt, maar ook onderzoek naar aanleiding van hulpvragen van moeders met kinderen die uit de noodopvang worden gezet. Dan doen we concrete aanbevelingen richting betrokken instanties. Die worden vaak overgenomen, al zijn ze niet bindend.’
‘Klachten die bij ons binnenkomen over jeugdhulp gaan over bijvoorbeeld de lange wachtlijsten, het gebrek aan inspraak over passende zorg of over bejegening. Ook is het voor mensen niet altijd duidelijk waar zij terecht kunnen met vragen, problemen en klachten. Zeker bij taken die de gemeente uitbesteedt, zoals leerlingenvervoer of begeleid wonen. Dan is soms niet duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. De overheid raakt steeds verder uit beeld bij mensen. Bij wie kunnen zij terecht als het misgaat?”
‘Burgers komen steeds vaker in problemen door het samenspel van verschillende organisaties. Als Kinderombudsman ga ik met alle betrokken organisaties om tafel, om met elkaar concrete afspraken te maken over wie de regie neemt, wie aanspreekbaar is en wie wat gaat doen. Mijn rol is dan de boel vlottrekken. We willen voorkomen dat mensen vastdraaien in het systeem.’
Welke thema’s vinden kinderen belangrijk?
‘Uit mijn gesprekken met kinderen kwamen vooral pesten, discriminatie en racisme naar voren. Maar ik hoorde ook verhalen over armoede, huiselijk geweld, onveiligheid met name van kinderen in Amsterdam Zuidoost. Ik wist meteen: we moeten naar deze kinderen toe, structureel, om hun stem beter te horen. Sinds oktober draai ik dan ook spreekuren in Zuidoost.’
Met wat voor klachten komen pleegouders naar u toe?
‘Bijvoorbeeld dat er onvoldoende begeleiding is van de pleegzorgorganisatie. De pleegouder voelt zich soms alleen staan als er bijvoorbeeld problemen op school zijn. We horen ook klachten over wisselingen van pleegzorgwerkers of lange wachttijden voor hulp. Vaak zijn het complexe zaken. Bij instanties loopt het op dit moment over de schoenen. Er zijn enorme wachtlijsten, medewerkers worden overvraagd. Ook al hebben wij hier niet een-twee-drie een oplossing voor, we gaan wel in gesprek met de betrokken partijen. Of we behandelen de klacht van pleegouders en geven een oordeel over de gedraging van de instantie. Als onafhankelijke partij die naar het geheel kijkt lukt het zo vaak om mee te denken over oplossingen en zaken vlot te trekken.’
Wat zou u tegen pleegouders willen zeggen?
‘Als plaatsvervangend kinderrechter was ik over het algemeen onder de indruk van de bevlogenheid en betrokkenheid van pleegouders die ik op zitting zag. Juist zij hadden veel oog voor het belang van het kind, uitzonderingen natuurlijk daargelaten. Ze kiezen namelijk met hun hart voor pleegzorg, en dat merk je. Ik heb daar diep respect voor. Daaropvolgend heb ik meteen een boodschap aan betrokken instanties. Blijf in gesprek met betrokken organisaties en met pleegouders. Juist in ingewikkelde situaties. Creëer begrip voor elkaars positie, daar ligt de sleutel.’
Neemt een volwassene een beslissing over een kind? Bijvoorbeeld over school, de woonplek of hulpverlening? Dan moet er altijd eerst naar het kind geluisterd worden. Want ieder kind heeft recht om diens mening te geven. De kinderombudsman heeft een fijne checklist voor kinderen gemaakt die ze kunnen gebruiken tijdens gesprekken over belangrijke beslissingen.
Bekijk de checklist hier:
Hoe hou je als (pleeg)ouder het belang van het kind scherp? Dat lees je in de folder ‘In vier stappen naar het beste besluit voor het kind’. Bekijk de folder
Annemarie heeft inloopspreekuren in Amsterdam, Amsterdam Zuidoost, Zaandam en Almere. Je kunt daar zonder afspraak binnenlopen. Bekijk de tijden en locaties op www.ombudsmanmetropool.nl
Daarnaast is de kinderombudsman elke werkdag van 9.00 – 12.00 uur telefonisch bereikbaar op 020 625 99 99 (Je kunt ook appen.) Klachten kun je ook via www.ombudsmanmetropool.nl indienen.
Onder de Metropool Amsterdam vallen de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Almere, Zaanstad, Diemen, Landsmeer, Waterland en Ouder-Amstel
